Thương thầm bánh ít lá gai

    Muốn ăn bánh ít lá gai

         Lấy chồng Bình Định sợ dài đường đi.

Nếu ai có dịp dự đám cúng, giỗ ở Phú Yên (Bình Định), khi ra về thế cũng được nhận một gói quà mang về là chiếc bánh ít lá gái.

Để gói bánh ít lá gai rất rẻ và dễ kiếm: lá gai, bột nếp, dầu phụng, dừa, và đậu xanh, nhưng để làm được một chiếc bánh ngon đòi hỏi phải qua nhiều công đoạn với người làm bánh thật khéo léo.

Lá gai là lá của loại cây một mặt xanh, một mặt trắng bạc, hơi thô nhám. Chọn lá mướt, không bị sâu, đem rửa sạch, luộc chín, để ráo nước rồi giã cho thật nhuyễn, mịn như bột. 

Cách làm bánh gai ngon

Nguyên liệu làm bánh gai

- 5 kg nếp xay thành bột nhuyễn.
– 1,5 kg lá gai đã lặt bỏ cuống và bỏ gân lá.
– Lá chuối tươi, phơi héo hay nhúng nước sôi cho dịu.
– 1 kg đậu xanh cà vở hai.
– Đường 1,5 kg.

Các công đoạn làm bánh gai:

- Đậu xanh đem ngâm nước một đêm, sáng đãi sạch vỏ, cho đường vào giã nhuyễn, vo tròn thành một cục bằng ngón tay trỏ để làm nhưn. (Có thể thêm đậu phộng, mè đều rang chín, bỏ vỏ giả nhuyễn hay ít bột quế cho thơm). 

Cách làm bánh gai

- Lá gai tươi, chọn lá xanh đậm, không non, không già, đã bỏ cuống, xé làm hai, tước bỏ gân lá, đem luộc chín nhừ, giã thật nhuyễn, vớt ra để nguội, vắt khô nước, lấy phần bột nhão, có màu xanh đen rất đậm.( có thể phơi khô bỏ vô xay chung với bột nếp)

- Lá chuối được xé ra từng miếng lớn hơn bàn tay( giành lá thành hình bầu bầu), bôi một lớp dầu lên mặt để cho bánh khỏi dính vào lá sau khi hấp chín.

- Nhồi bột: Dùng ít nước lá gai (đã vắt) hay nước nóng, cho vào với bột nếp, bột lá gai đen đã giã nhuyễn và đường (nếu là nếp hột thì đem ngâm nước nóng chứng 2 giờ cho mềm, rồi đem xây nhuyễn, ép bỏ nước (đăng), còn bột nhão). Nhồi các bột lại với nhau, sau đó cho vào cối quết (giã) cho thành một hổn hợp dẻo, hơi nhảo là được. Dùng tay ngắt bột, vò viên tròn bằng ngón chân cái.

- Đặt viên bột đã vo lên giữa tấm lá chuối, đè dẹp ra, cho một cục nhưn đậu xanh vào giữa, bao bột lại. Gói lá chuối bên ngoài và túm vặn hai đầu cho bột khỏi rơi ra.(Ở Bình Định thì túm lại thành chóp nhọn như bánh ú, ở Hải Dương thì gói thành bánh dẹp)

- Sắp bánh vào nồi (hay xửng) đổ nhiều nước, nấu sôi chừng nửa giờ thì chín. Ta được bánh ít thơm ngon, màu xanh đen, hấp dẫn; nếu bột được giã kỹ và đủ đường thì bánh có thể để được cả tuần mà không bị hư.

Bánh ít lá gai chỉ được làm trong các dịp cúng, giỗ để con cháu thể hiện sự hiếu thảo với cha mẹ, ông bà tổ tiên đã khuất, bởi làm nó tuy không tốn nhiều chi phí nhưng rất tốn công . Trước ngày cúng, giỗ, bà con hàng xóm tụ họp cùng nhau phụ giúp làm bánh, vừa làm vừa trò chuyện, tạo nên không khí gia đình đầm ấm. Đó là một nét văn hóa truyền thống lâu đời đáng được trân trọng và gìn giữ. Bánh ít lá gai đã trở thành một nét đẹp trong văn hóa ẩm thực ở Bình Định.